Op weg naar een leefbaar loon op bananenplantages

Op weg naar een leefbaar loon op bananenplantages

Cover afbeelding voorOp weg naar een leefbaar loon op bananenplantages

Bananen vormen een belangrijke productgroep binnen het Fairtrade systeem. Er zijn 125 producentengroepen verspreid over tien landen aangesloten bij Fairtrade. 74 hiervan zijn organisaties van kleine boeren, 51 zijn plantages. Gecertificeerde plantages moeten voldoen aan de zogenoemde Standard for Hired Labour. Onderzoeksinstituut LEI heeft onderzoek gedaan naar de verschillen tussen Fairtrade plantages en niet-Fairtrade plantages in Colombia, Dominicaanse Republiek en Ghana, op het gebied van de rechten en het welzijn van de werknemers die er werken.

Wat vooraf ging

De Standard for Hired Labour is drie jaar geleden flink onder handen genomen. In januari 2014 verscheen een herziene versie. De aanpassingen worden nu geïmplementeerd, de impact ervan zal in de komende jaren worden vastgesteld. Een goed moment dus om een nulmeting te doen. Het onderzoek van LEI had tot doel de huidige stand van zaken op Fairtrade gecertificeerde plantages in kaart te brengen, in vergelijking met niet-Fairtrade gecertificeerde plantages. Op basis van de  verzamelde basisgegevens kan vervolgens gemonitord worden hoe de effecten van Fairtrade certificatie zich in de loop van de tijd ontwikkelen. Voor deze nulmeting ondervroeg LEI 1.137 plantagewerkers (653 van een Fairtrade-gecertificeerde plantage en 485 van een niet-Fairtrade gecertificeerde plantage) over hoe zij hun leven en werk ervaren. De plantages bevinden zich in Colombia, Dominicaanse Republiek en Ghana.

Leefbare lonen

Een van de wijzigingen in de herziene standaard is de actieve bescherming van het recht op vrije vereniging en collectieve onderhandeling. Ook beschrijft de standaard helder hoe naar een leefbaar loon moet worden toegewerkt. De eerste stap in dat proces zijn loononderhandelingen tussen plantageleiding en werkersvertegenwoordigers. Als de uitkomst beneden de benchmark voor leefbaar loon blijft die Fairtrade International heeft vastgesteld, moet het bedrijf de lonen jaarlijks stap voor stap verhogen zodat het gat met de leefbaar loon benchmark geleidelijk wordt gedicht. Nieuw is ook dat het Fairtrade Premium Committee, de afvaardiging van werknemers die beslist waarin de extra Fairtrade Premie wordt geïnvesteerd, desgewenst 20 procent van de premie cash aan de werknemers kan uitbetalen. Uiteindelijk is natuurlijk cruciaal dat de plantage al zijn bananen moet kunnen verkopen tegen prijzen die een leefbaar loon haalbaar maken.

Het onderzoek van LEI

Een aantal resultaten op een rij:

  • Fairtrade draagt bij aan een beter inkomen voor werknemers via in-kind benefits, voordelen in natura die een besparing in de huishouduitgaven opleveren, betaald vanuit de premie. Denk daarbij aan betere huisvesting, schoon water en een fatsoenlijke lunch op de plantages. In het primaire loon is tot dusver weinig verschil gemeten tussen Fairtrade en niet-Fairtrade plantages.
  • werknemers leunen zwaar op het inkomen dat ze op de plantage verdienen, er zijn weinig andere inkomstenbronnen. Dat geldt zowel voor Fairtrade als niet-Fairtrade bananenplantages.
  • In alle drie landen blijkt dat werknemers op Fairtrade gecertificeerde plantages meer baanzekerheid ervaren dan op niet-Fairtrade plantages.
  • werknemers op Fairtrade bananenplantages zijn meer tevreden over hun levensstandaard, kunnen meer sparen en hebben een grotere voedselzekerheid.
  • Het LEI vond geen verschil in landeigendom en het aantal huishoudelijke bezittingen op Fairtrade en niet-Fairtrade plantages in Colombia en Ghana.
  • Fairtrade certificatie heeft een positief effect op het gevoel van ownership van werknemers, hun arbeidssatisfactie en hun vertrouwen in de toekomst.
  • In de Domicaanse Republiek en Colombia heeft Fairtrade certificatie geleid tot een betere dialoog met het management en meer vertrouwen in de vakbond. In Ghana is dat effect nog onzeker.

Meer lezen

Het volledige (Engelstalige) onderzoeksrapport van het LEI vindt u hier.