Fairtrade aantoonbaar actief op leefbaar loon

Vandaag verscheen in Trouw een artikel onder de kop ‘Keurmerk helpt arme boeren nauwelijks’. Het artikel richt zich met name op lonen en stelt dat leefbare lonen met keurmerken maar zelden bereikt worden. Met dit artikel worden alle keurmerken onterecht op één hoop gegooid. Fairtrade neemt namelijk het voortouw op het gebied van leefbare lonen en neemt geen genoegen met minimumloon zoals andere keurmerken. Fairtrade koerst op een toekomstbestendig systeem waarbij kleine boeren en werknemers fatsoenlijk kunnen leven van hun loon. Daartoe zet het keurmerk cruciale stappen waarbij de afzetmarkt een substantiële rol speelt in het gehele proces. Op dat gebied behaalt Fairtrade de eerste resultaten en maakt daarmee wél het verschil op weg naar leefbaar loon.

Op één hoop

In het artikel gaat het niet alleen om Fairtrade, maar ook om keurmerken als Rainforest  Alliance en andere varianten. Helaas worden al die systemen op één hoop gegooid, terwijl er grote verschillen bestaan. Fairtrade presteert binnen dat scala van initiatieven relatief goed. SOMO, de onderzoekinstelling waarop het artikel zich vooral baseert, concludeert niet voor niets dat ‘Fairtrade zich hiervoor meer dan andere keurmerken inzet’.

Minimum loon is niet genoeg

Keurmerken eisen over het algemeen dat het in dat land geldende minimum salaris wordt betaald. Zo ook Fairtrade, maar een minimum loon is zelden genoeg voor een fatsoenlijk bestaan. Dit in tegenstelling tot een lééfbaar loon waarbij de boeren kunnen voorzien in normale leefomstandigheden zoals voeding, gezondheidszorg, hygiëne en onderwijs. Daarom maakt Fairtrade zich hard voor een duidelijke stap richting leefbaar loon. Op dat gebied is Fairtrade het keurmerk dat in de standaarden het verst gaat; door continu te koersen op een betere prijs en actief toe te werken naar een leefbaar loon.

Fairtrade stappen

Fairtrade eist van de kopers dat zij de boeren tenminste een minimumprijs betalen alsmede een extra premie. Met die premie worden indirect de lonen verhoogd, in natura of via goedkope leningen zoals subsidie op woningverbetering, schoolgeld of sociale verzekeringen. Van de premie mag bovendien 20% cash aan de werknemers uitbetaald worden. Fairtrade is voornemens om dat binnenkort zelfs op te trekken naar 50%. Daarnaast eist het keurmerk van de plantage eigenaren dat zij jaarlijks tenminste de inflatiecorrectie aanvullen. En zolang er nog geen sprake is van een leefbaar loon, zijn de eigenaren verplicht om met hun werknemers plannen te maken hoe dit op den duur bereikt kan worden.

Afzet bepalend

Uiteraard is het effect van de Fairtrade certificering afhankelijk van de volumes die onder Fairtrade afgezet worden in de markt. In thee is dat aandeel bijvoorbeeld nog geen 10%. Daardoor is het effect van een fatsoenlijke prijs en de ontvangen premie op salaris gering. Industrie en handel moeten dus meer Fairtrade producten afnemen om uiteindelijk leefbare lonen te realiseren. Zolang de industrie dat niet wil, kan slechts een bescheiden deel van de Fairtrade doelstellingen gerealiseerd worden. Fairtrade richt zich daarom niet alleen op de plantages, maar op alle spelers in de keten inclusief de afzetmarkt. In dat opzicht constateert SOMO terecht dat een keurmerk zich moet richten op de gehele handelsrelatie in plaats van eenzijdige focus op de oorsprong van de producten.

Eerste resultaten

Om tot een leefbaar loon te komen neemt Fairtrade het voortouw. Op haar initiatief wordt in steeds meer landen concreet vastgesteld hoe hoog het loon moet zijn om van een leefbaar loon te spreken. De berekeningsmethode wordt inmiddels breed geaccepteerd, ook buiten Fairtrade. Na de vaststelling van zo’n salarisnorm probeert Fairtrade met kopers afspraken te maken om hogere prijzen te betalen en volumes af te nemen die tot betere lonen leiden. Dat heeft inmiddels geleid tot een forse salarisverhoging binnen de hele theesector in Malawi en tot een hoger loon in Ethiopië waar Fairtrade rozen geteeld worden. Fairtrade bananen werknemers in Colombia en Ecuador zitten intussen ook bijna op een leefbaar loon. Op soortgelijke wijze pakt Fairtrade stap voor stap de andere productcategorieën aan. Dat moet er uiteindelijk toe leiden dat alle werknemers op Fairtrade gecertificeerde plantages een leefbaar loon ontvangen.

Beluister onze reactie in Eenvandaag op NPO Radio 1 >>
Bekijk het nieuwsitem van RTL Nieuws inclusief onze reactie >>
Lees het Volkskrant artikel over het onderzoek van SOMO >>