Een Leefbaar Inkomen voor cacaoboeren vraagt meer dan alleen een hoge cacaoprijs

Cacaosector onder druk

Ghana en Ivoorkust, samen goed voor meer dan 60% van de wereldwijde cacaoproductie, hebben momenteel te maken met een samenloop van crises. Boeren worden geconfronteerd met de gecombineerde effecten van klimaatverandering, gewasverlies en ziektes op hun cacaoboerderij. De consequenties hiervan worden versterkt door jaren van onder investering in een lange periode van lage wereldmarktprijzen. Dit heeft geleid tot een daling van de productiviteit, versterkt door de impact van wereldwijde inflatie op de productiekosten en kosten van levensonderhoud.

In reactie op deze crisis en de hoge cacaoprijzen op de wereldmarkt hebben de regeringen van zowel Ghana (in september ’24) en Ivoorkust (in oktober ’24) de cacaoprijs in hun landen significant verhoogd. In Ghana 48.000 cedis ($3,04) en Ivoorkust 1.800 CFA francs ($3,06) per kilo. Dit brengt de prijs in beide landen nu boven de Fairtrade Leefbaar Inkomen Referentieprijs (LIRP), en dat is goed nieuws voor de boeren.

Hoge prijzen: een gedeeltelijke verlichting

Cacaoprijzen op of boven de LIRP zijn een cruciaal onderdeel van Fairtrade’s alomvattende benadering van een leefbaar inkomen. Een leefbaar inkomen stelt boeren in staat om de noodzakelijke investeringen in hun bedrijf te doen, om opbrengsten te verhogen en maatregelen te nemen om inkomstenbronnen te diversifiëren en weerbaarder te worden tegen de gevolgen van klimaatverandering. Het stelt hen ook in staat om hun werknemers een leefbaar loon te betalen en de schaarste aan arbeidskrachten in cacaoteeltgebieden te verlichten, deels veroorzaakt door illegale maar goedbetaalde goudmijnactiviteiten.

De aangekondigde verhoging van de cacaoprijs door de Ghanese regering op 11 september 2024 is daarom erg bemoedigend. Echter, hoge prijzen gecombineerd met een lagere cacaoproductie leiden niet altijd tot een beter inkomen voor boeren.

Onderliggende oorzaken van prijsstijgingen

De recente prijsstijging wordt veroorzaakt door een verminderde cacaoproductie uit West-Afrika als gevolg van klimaat-gerelateerde oogstverliezen en ziektes. Dit toont de kwetsbaarheid van de cacaosector aan. Ondanks de verwelkomde hogere cacaoprijzen worden de inkomens van boeren ook beïnvloed door lagere opbrengsten en hogere productie- en levensonderhoudkosten.

Prijsonzekerheid door extreme schommelingen

De onzekerheid of toekomstige prijzen de productiekosten tijdens de oogst zullen dekken, kan boeren risico-avers maken. Hierdoor zijn ze vaak niet in staat om de noodzakelijke langetermijninvesteringen te doen die de productiviteit zouden verbeteren.

Fairtrade betoogt al lange tijd dat de cyclische aard van prijsstijgingen en -dalingen fundamenteel onhoudbaar is voor kleinschalige boeren. De schommelingen van marktprijzen houdt boeren gevangen in armoede en bedreigt de toekomst van cacao.

De Fairtrade Minimumprijs biedt een vangnet wanneer prijzen instorten, terwijl de LIRP een stabieler en voorspelbaar inkomen biedt, waardoor boeren kunnen investeren in hun bedrijf, zich kunnen aanpassen aan klimaatverandering en zich kunnen losmaken van de impact van de prijsschommelingen.

Onzekerheid over toekomstige productie en regelgeving

Het is nog onduidelijk of de huidige prijstrend zal aanhouden, of dat de cacaoproductie zich in de toekomst zal herstellen. Dit zou kunnen leiden tot overaanbod wat de prijzen omlaag duwt. Bovendien zal nieuwe regelgeving in Europa, zoals EUDR (met betrekking tot ontbossing) en CSDDD (met betrekking tot due diligence verplichtingen van bedrijven), de kosten voor zowel boeren als bedrijven verhogen. Hoewel noodzakelijk voor duurzaamheid, is de volledige impact hiervan nog onbekend. De vrijwillige LIRP, naast de verplichte Fairtrade Minimumprijs en premie, blijft van kracht als de wereldmarktprijzen dalen.

Waarom een alomvattend Fairtrade-pakket onmisbaar is

De LIRP blijft cruciaal en is het meest effectief in combinatie met andere Fairtrade-interventies.

• Stabiliteit in onzekere tijden: Wanneer de LIRP wordt aangenomen als een gegarandeerde basisprijs ongeacht de schommelingen in de markt, biedt dit de zekerheid en stelt boeren in staat om voor de toekomst te plannen. De verplichte Fairtrade minimumprijs voor cacao biedt een vangnet als de marktprijs instort.
• De Fairtrade premie helpt boeren te investeren in lange termijn ontwikkeling: deze premie biedt essentiële ondersteuning direct aan boerencoöperaties, zodat zij hun leden adequaat van dienst kunnen zijn.  Bijvoorbeeld door te investeren in productiviteitsverbeteringen, diversificatie-initiatieven en gemeenschapsprojecten.
• Fairtrade-standaarden: zorgen ervoor dat cacao op een ethische en duurzame manier wordt geproduceerd en verhandeld. Ze bevorderen goede landbouwpraktijken, fatsoenlijke arbeidsomstandigheden, milieubeheer en verantwoord inkoopgedrag, die allemaal essentieel zijn voor het bereiken van een duurzame en eerlijke cacaosector.
• Ondersteuning aan boeren Fairtrade biedt, als enige keurmerk, gerichte ondersteuning aan boeren en hun coöperaties via trainingen op het gebied van financieel en operationeel management en toegang tot middelen. Door het Fairtrade West Afrika Cacao Programma krijgen boeren ondersteuning om hun productiviteit te verbeteren, de kwaliteit van opbrengst te verhogen en klimaatbestendig praktijken toe te passen. Daarnaast worden zij ook ondersteund bij het beoordelen van risico’s zoals ontbossing en mensenrechten. Hierdoor zijn ze beter voorbereid op huidige en toekomstige uitdagingen.
• Inzetten op lange termijn veerkracht: Boeren hebben meer nodig dan alleen tijdelijke prijsstijgingen. Er is een bredere inzet vanuit de cacaosector nodig. Kopers moeten ten minste de LIRP blijven betalen, zelfs wanneer de marktprijzen dalen. Daarnaast is er meer nodig om boeren sterker te maken. Denk aan het verbeteren van productiviteit, diversificatie van gewassen en aanpassing aan klimaatverandering.

Stabiele prijzen en langetermijncontracten zorgen voor sterkere banden tussen kopers en cacaoboeren. Dit stimuleert co-investeringen en gedeelde risico’s en is nodig om een veerkrachtig cacaosector op te bouwen.

Fairtrade aanbevelingen

Om duurzame en eerlijke resultaten in de cacaosector te bereiken, moeten alle betrokkenen nu aandacht geven en actie ondernemen door:

• De brede aanpak van Fairtrade te implementeren: Fairtrade moedigt de industrie, inclusief overheden, chocolademakers en handelaren, aan om cacao onder Fairtrade voorwaarden in te kopen en de Fairtrade LIRP te hanteren als basisprijs.
• Langetermijncontracten afsluiten en co-investering te bevorderen: versterk de partnerschappen tussen cacaoboeren en kopers door langetermijncontracten en co-investering zodat stabiliteit en gedeelde verantwoordelijkheid worden gegarandeerd..
• Voorbereiden op regelgeving: werk samen om te voldoen aan nieuwe regelgeving op een manier die de financiële last voor kleinschalige boeren minimaliseert. Boeren en hun coöperaties kunnen de toenemende kosten als gevolg van regelgeving niet alleen dragen zonder dat deze kosten in de prijs die zij ontvangen worden opgenomen.
• Investeren in klimaataanpassing en diversificatie: ondersteun initiatieven die boeren helpen hun productiviteit te verbeteren, zich aan te passen aan klimaatverandering en hun inkomsten te diversifiëren om de afhankelijkheid van alleen cacao te verminderen.

Van Hoge Prijzen naar Duurzame Oplossingen

Hoewel de huidige hoge cacaoprijzen welkom zijn, lossen ze de onderliggende problemen van prijsvolatiliteit, lage productiviteit en inkomensonzekerheid niet volledig op. Boeren worden geconfronteerd met meerdere crises en hebben meer nodig dan alleen hogere prijzen.

Fairtrade’s financiële interventies, in combinatie met Fairtrade-standaarden en producentenondersteuning, zijn onmisbaar voor een stabiel en eerlijk inkomen voor cacaoboeren op lange termijn. Dit moet gepaard gaan met inzet voor langetermijn investeringen in diversificatie om een robuuste cacaosector te creëren die bestand is tegen toekomstige uitdagingen.