Leefbaar loon
Een leefbaar loon, wat is dat eigenlijk?
Met een leefbaar loon bedoelen we dat iemand met het salaris, dat hij in een normale werkweek verdient, kan voorzien in zijn basisbehoefte en dat van zijn gezin. Dus genoeg loon om eten en kleding van te kopen, kinderen naar school te sturen, medische zorg, huisvesting, plus ‘n beetje extra voor noodsituaties en om te sparen. Een leefbaar loon is niet hetzelfde als het minimumloon dat in een land wordt vastgesteld. Een (wettelijk) minimumloon wordt door de overheid vastgesteld, maar is vaak niet voldoende om van rond te komen.
Waarom is een leefbaar loon zo belangrijk?
Producten zoals koffie, bananen en chocolade komen uit landen met een (sub)tropisch klimaat. In deze gebieden heb je te maken met andere regels dan in Nederland. Waarom? Naast dat ze gewoonweg niet in Nederland geproduceerd kunnen worden, krijgen de werknemers in deze landen hele lage lonen. Bedrijven zoeken steeds naar de laagste inkoopprijzen met verschillende schendingen van mensenrechten tot gevolg. Een leefbaar loon voor alle werknemers in de keten is cruciaal bij het bestrijden van armoede, ongelijkheid, kinderarbeid, uitbuiting en dwangarbeid.
Mensenrecht
Een leefbaar loon is een universeel mensenrecht, zoals aangegeven in artikel 23 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: “Eenieder, die arbeid verricht, heeft recht op een rechtvaardige en gunstige beloning, welke hem en zijn gezin een menswaardig bestaan verzekert…”, dat minstens vijf doelen raakt van de Sustainable Development Goals(1, 2, 5, 8, 12). Lees hier meer over hoe je met Fairtrade bijdraagt aan de SDG’s.
SDG’sLeefbaar inkomen vs. leefbaar loon
Even voor de duidelijkheid, een leefbaar inkomen is iets anders dan een leefbaar loon. We leggen het je uit: een leefbaar loon verwijst naar mensen die in loondienst werkzaam zijn. Dus bijvoorbeeld een werknemer op een bananenplantage. Een leefbaar inkomen verwijst naar zelfstandige, zoals een koffie- of cacaoboer. Wil je meer weten wat Fairtrade doet aan leefbaar inkomen? Dat kan hier!
Leefbaar inkomen
Belang van vakbonden
Lage lonen komen vaak voor in combinatie met een gebrek aan vrijheid van vereniging. Werkgevers in productielanden hebben alle macht om te bepalen onder welke condities en tegen welke voorwaarden (zoals lonen en werktijden) werknemers hun werk moeten doen. Als individu is het moeilijk hier tegenin te gaan of verandering in aan te brengen, ook voor het verkrijgen van eenleefbaar loon is vakbondsvrijheid onmisbaar. De hoogte van lonen komt namelijk vaak tot stand door onderhandelingen tussen overheid, werkgevers en werknemers. Hierin spelen vakbonden een belangrijke rol.
Bij Fairtrade maken we ons hard voor leefbare lonen!
Maar wat we precies doen leggen we je hier onder uit
Hired labour standaard
Deze is gericht op het welzijn van werknemers.
Er staat o.a. in dat de lonen tenminste het sector (minimum)loon moeten volgen. En dat de jaarlijkse loonstijgingen in ieder geval de inflatie moeten corrigeren. De betrokkenheid van vakbonden en werknemers staan centraal, zij hebben het recht op inspraak. Van werkgevers wordt er verwacht dat zij samen met werknemers een route naar een leefbaar loon bespreken. Ook kan er in het premie comité beslist worden dat er maximaal 20% van de Fairtrade premie als contant geld wordt uitgekeerd aan alle medewerkers, als tijdelijke overbrugging, zolang er een loongat is.
Onderzoek en financieren leefbaar loon studies
Het berekenen van een leefbaar loon vergt tijdrovend en kostbaar veldonderzoek. Met steun van de Global Living Wage Coalition werkt Fairtrade samen met wetenschappers Richard en Martha Anker aan een snellere, goedkopere en schaalbaardere manier om ‘referentiewaarden’ vast te stellen voor gebieden waar nog geen benchmark voorhanden is. Deze referentiewaarden laten zien hoeveel geld er nodig is voor werknemers om een leefbaar loon te verdienen.
Bekijk hier welke leefbaar loon studies er al zijn uitgevoerd.
Ontwikkelen van leefbaar loon instrumenten
Met de minimumprijs en premie zorgt Fairtrade ervoor dat een deel van de kosten voor duurzame productie gedekt worden. Hiervan kan echter nog geen leefbaar loon aan de werknemers worden betaald.
Voor bloemen en planten is er een pilot in kerststerren opgezet, om een loonfonds op te bouwen en werknemers een leefbaar loon te geven. Lees er hier meer over.
Voor bananen zijn er inmiddels drie instrumenten die kunnen worden ingezet om het loongat te verkleinen: een basisloon verplichting van 70% van het netto leefbaar loon, 30% van de premie moet -als tijdelijk inkomen- in cash aan de werknemers worden uitbetaald en er wordt lokaal werk gemaakt van een sociale dialoog. Per land komen er zogeheten leefbaar loon roadmaps. Lees hier meer.
Leefbaar loon projecten
Met retailers, bedrijven, producenten, werknemers en producentennetwerken werkt Fairtrade leefbaar loon projecten uit. Om lonen, stapsgewijs, richting een leefbaar loon te bewegen maakt Fairtrade gebruik van een unieke interventiemix:
- Toewerken naar een onderhandeld loon
- Inzetten van -een deel van- de Fairtrade premie als tijdelijk extra inkomen
- Maatwerk: leefbaar loon pilots
Voor het berekenen van actuele lonen kan bij bananen de Fairtrade tool gebruikt worden maar ook de salarismatrixvan IDH. Deze salaris matrix tool kan ook voor andere leefbaar loon productgroepen zoals thee en bloemen worden gebruikt. FLOCERT, de onafhankelijke controleorganisatie die voor Fairtrade de audits doet, kan deze matrixen ook controleren.
Delen van ervaring en kennis
Waar mogelijk delen we onze kennis van leefbaar loon en helpen we klanten verder door te sparren, geleerde lessen te delen evenals best practices:
- Poinsettias
- Coop Zwitserland
- Deelname aan relevante convenanten, zoals het Sierteelt convenant
Fairtrade is partij in het Sierteelt convenant en is actief in de werkgroep Leefbaar Loon. Het is positief dat de ondertekenende partijen de absolute ondergrens -die Fairtrade in haar bloemenstandaard stelt- voor lonen van werknemers op kwekerijen heeft overgenomen als eerste stap op weg naar een leefbaar loon. Lees er hier meer over.
Fairtrade is tot nu toe het enige certificeringsschema dat deze Wereldbank ondergrens hanteert. In het convenant willen we samen met de betrokken partijen leefbaar loon pilots starten.
Lobby voor een eerlijke prijs
Het bereiken van een duurzamer en rechtvaardiger handelsproces vereist de inzet van alle partijen, denk aan leveranciers, retailers, bedrijven, vakbonden en overheden. Fairtrade maakt zich hard voor het centraal stellen van leefbare lonen in het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de Nederlandse overheid, bedrijfsleven en financiële instellingen. Lees hier meer over in onze brochure. Alleen samen maken we de wereld eerlijk, met gelijke kansen voor iedereen. Kunnen we ook op jou rekenen?
Meer weten met wie wij allemaal samenwerken op het gebied van leefbaar loon? Dat kan hier.
In samenwerking met Fairtrade International, biedt FLOCERT ook twee serviceopties die een leefbaar loon en leefbaar inkomen meetbaar maken door betalingen te verifiëren. Deze tools zijn speciaal voor retailers en bedrijven om ondersteuning te kunnen bieden aan coöperaties en plantages. FLOCERT heeft een handige brochure gemaakt waarin beide opties worden beschreven.