Sluiten

FAQ

Je ziet ze steeds vaker opduiken in het supermarktschap: Fairtrade producten. De bekendste: thee, koffie en bananen. Maar – wat is dat eigenlijk, Fairtrade? En hoe ‘goed’ zijn deze producten nou écht voor boeren en werknemers in Afrika, Azië en Latijns-Amerika?

Zeker, maar allang niet meer alleen. Aanvankelijk betrof het keurmerk inderdaad alleen koffieboeren. Op de koffiemarkt schommelden de prijzen in de jaren tachtig en negentig zo sterk – vaak als gevolg van prijsspeculatie door grote bedrijven – dat soms hele regio’s in pure armoede moesten leven. Vandaar de aandacht voor een eerlijke prijs voor die koffieproducenten. Inmiddels gaat het over veel meer producten: het keurmerk voor vind je terug op bijvoorbeeld bananen, rijst, chocolade en thee. Maar ook op wijn, pindakaas, katoenen tassen en kleding, fruit, bloemen en goud.

Het begrip “Fairtrade” wordt vaak in verband gebracht met het merk Fair Trade Original. Je kent het wel van de pakken hagelslag. Het produceert en handelt al sinds 1959 in eerlijke voedingsmiddelen door nauwe samenwerking met boerenorganisaties in ontwikkelingslanden. In 1988 is Stichting Max Havelaar opgericht. Wij gaven voor het eerst een onafhankelijk keurmerk uit als garantiezegel voor een gezonde productieketen. De producten van Fair Trade Original zijn ook Fairtrade gecertificeerd. We zijn lid van de internationale organisatie Fairtrade International (FI). Deze ziet vanuit Bonn toe op die eerlijke handel. Het Fairtrade keurmerk staat inmiddels op 27 duizend producten in 120 landen.

Zeker niet. Het Fairtrade keurmerk wordt uitsluitend verstrekt aan producenten die voldoen aan strenge criteria. Zo zien we toe op de geldstromen, er wordt ter plekke gecheckt wat boerencoöperaties met de premie doen. Als je producten met het keurmerk voor Fairtrade koopt, kun je er 100% zeker van zijn dat jouw aankoop de lokale boeren en hun gemeenschap écht vooruit helpt.

Deze opmerking krijgen we ook vaak te horen. Het is gebaseerd op het idee dat de Fairtrade boeren een vast percentage ontvangen van de prijs die jij voor hun producten in de winkel betaalt, maar dat is helemaal niet zo. De verkoopprijs in de winkel wordt bepaald door de winkelier. Je zou kunnen denken dat het een goed idee is om de boeren en werknemers op plantages aan de hand van die verkoopprijs te betalen; om op die manier de impact van Fairtrade voor de producenten inzichtelijk te maken. Maar het zorgt niet voor eerlijkere marktwerking. Daarom werkt Fairtrade anders. De verkopende partij (bijvoorbeeld een lokale koffie coöperatie) ontvangt de Fairtrade minimumprijs én premie van de handelaar of fabriek die de producten inkoopt. Hierdoor is een betere prijs voor de boeren en werknemers op plantages gegarandeerd, ongeacht hoe duur of goedkoop het eindproduct is.

Zo zou je het kunnen zien – maar dan wel een heel praktische en effectieve manier van hulp. Het geld van Westerse consumenten komt namelijk zonder omwegen terecht bij lokale boerencoöperaties. Die coöperaties mogen dat geld – en een extra ‘Fairtrade premie’, een investeringsbonus – zelf besteden aan verbetering van de levensomstandigheden van boeren, werknemers en hun families. Bijvoorbeeld aan betere lonen, veiliger arbeidsomstandigheden of onderwijs. Of bijvoorbeeld aan een nieuwe weg, betere huisvesting, investeringen in hun bedrijf of milieubescherming. Al met al worden de levens van de mensen die van alles produceren wat wij dagelijks gebruiken, een stuk beter. 

Fairtrade stimuleert juist dat kleine boeren op eigen benen gaan staan. Het helpt hen bij het ontwikkelen van een eigen, toekomstgerichte economie. Ze krijgen via Fairtrade een ‘eerlijke prijs’ voor hun waar, dat wil zeggen, een prijs die leidt tot een hoger en stabieler inkomen voor kleinere boeren en hun werknemers. Bovendien kunnen boerencoöperaties – via een extra premie op verkochte producten – investeren in teeltverbetering, bedrijfsontwikkeling, milieu en/of sociale vooruitgang. De keus is aan henzelf, de aangesloten boeren bepalen de agenda. 

Het klopt dat veel Fairtrade producten iets duurder zijn dan hun soortgenoten zonder keurmerk. Niet zo heel gek als je bedenkt dat je met de aankoop van elk Fairtrade product daadwerkelijk meer geld geeft aan de producenten in het land van herkomst. Je betaalt soms misschien iets meer, maar die prijs is wel veel reëler en eerlijker, dan hetzelfde product dat voor een schijntje weggaat. Er is trouwens iets heel moois aan de hand: het succes van Fairtrade stimuleert ook andere boerenorganisaties hun productiesystematiek te herzien en eerlijker prijzen te vragen. En als wij bovendien vaker kiezen voor Fairtrade kan dat ook het prijsverschil verminderen. Zo heeft bijvoorbeeld PLUS supermarkt ervoor gekozen om alleen nog maar Fairtrade gecertificeerde bananen aan te bieden. Dan het is mogelijk dat voor de prijs te doen die je voorheen voor een “gewone’ banaan betaalde. 

Kortingen, wie kent ze niet? Sla een willekeurige supermarktfolder open en de aanbiedingen lachen je tegemoet. Groente, fruit, vlees, koffie, chips of wasmiddel, je kunt het met korting kopen. Maar hoe zit het tijdens onze Fairtrade Week? Wie betaalt de korting dan? Als een product in de aanbieding is dan wordt er tijdelijk minder marge op dat product verdiend. Wie welk deel van de korting voor zijn rekening neemt, is een afspraak tussen supermarkten en leveranciers. Maar wat als een paal boven water staat, is dat de korting nooit ten koste van de Fairtrade minimumprijs en Fairtrade premie gaat die aan boerenorganisaties betaald wordt. Dat beloven we je!

Vroeger betekende Fairtrade vaak: duur en alleen te vinden in biologische ‘hippie’ winkels, maar dat is allang niet meer zo. Er worden inmiddels 12.000 verschillende Fairtrade producten verkocht in Nederland. Ja, 12.000! Je kunt ze vinden in supermarkten, wereldwinkels, groothandels, cafés, hotels, restaurants en zo kunnen we nog wel effe doorgaan. In elke supermarkt liggen onze producten, gewoon op het schap tussen alle andere producten. En dat is precies zoals het hoort. Je moet gewoon letten op het groen-blauweFairtrade logo. Oops,.. vergeten we bijna online nog! Er zijn ook webshops waar je heerlijk, vanuit je luie stoel, Fairtrade producten kunt bestellen en zo kunt meewerken aan een eerlijke wereld. 

Ja, maar dat is beslist geen reden om tóch weer voor een niet-Fairtrade product te kiezen. We zijn vast op weg om steeds meer consumenten, leveranciers, handelaars en producenten aan het internationale Fairtrade-netwerk te verbinden. Alleen zo helpt Fairtrade alle schakels in de voedselproductieketen aan een betere toekomst. Eén van de manieren om extra aandacht te vragen voor Fairtrade in ons land – toch het land waar het ooit allemaal begon – is de Fairtrade Week. In deze week besteden supermarkten door heel Nederland extra aandacht aan het Fairtrade assortiment. Zo wordt het nog makkelijk te kiezen voor Fairtrade. 

Allereerst wil ik zeggen dat de principes van eerlijke handel op elke handelsrelatie toegepast zouden moeten worden, ook voor ‘onze’ boeren dus. Het is natuurlijk niet oké dat de mensen die ons voedsel verbouwen, zelf niet kunnen leven van wat hun werk oplevert. Waar in de wereld deze mensen ook wonen. Fairtrade wijst daarom overheden en bedrijven op hun verantwoordelijkheid: zij moeten de handelsstructuren en -processen eerlijk maken voor alle boeren en werknemers op plantages wereldwijd. Maar om maximale impact te hebben met ons werk, moeten wij keuzes maken. Daarom kunnen voorlopig alleen tropische producten uit Afrika, Latijns-Amerika en Azië een Fairtrade certificaat krijgen.