Fairtrade als topkeurmerk
Milieu Centraal hanteert een gestandaardiseerde methode om de verschillende keurmerken die er zijn met elkaar te kunnen vergelijken. Milieu Centraal gebruikt hierdoor bepaalde criteria in haar beoordeling die helaas niet altijd volledig overeenkomen met de criteria van Fairtrade. In dit artikel leggen we graag uit welke aspecten van Fairtrade niet of niet voldoende meegenomen zijn in de beoordeling van Milieu Centraal en die volgens ons juist wel heel belangrijk zijn voor mens en milieu. Het gaat met name om de volgende punten:
- Hoewel de Fairtrade minimumprijs en premie in de beoordeling als positief zijn aangemerkt, zou Milieu Centraal, in het belang van de boer, een duidelijker onderscheid moeten maken tussen keurmerken die een structurele en substantiële waardeoverdracht in de keten borgen (zoals Fairtrade) en keurmerken die dat niet of niet voldoende doen.
- Fairtrade is meer dan een set standaarden alleen. Ondersteuning van boerencoöperaties en plantages door lokale Fairtrade organisaties en aanvullende programma’s op specifieke thema’s, met veel impact voor boeren en coöperaties, komt niet in de beoordeling voor.
- Nieuwe koffie- en cacaostandaard met additionele eisen op mensenrechten en klimaat.
- Op het punt transparantie kent Milieu Centraal Fairtrade geen maximale score toe. Een van de redenen hiervoor is dat Fairtrade Nederland voor de Fairtrade standaarden doorverwijst naar de internationale website van Fairtrade. Daarnaast stelt Milieu Centraal dat een deel van de Fairtrade eisen niet voldoende toetsbaar is geformuleerd. Dit heeft onder andere te maken met de werkwijze van Fairtrade en het belang dat wij hechten aan zelfbeschikking en zelfredzaamheid.
- Milieu Centraal kijkt alleen naar die aspecten die bij aanvang van certificering, dus op dag 1, in orde moeten zijn bij boerencoöperaties en plantages. Fairtrade is echter een ontwikkelingsmodel en heeft ook criteria waarbij coöperaties ondersteund worden om hier in de loop van de tijd aan te voldoen.
Fairtrade minimumprijs en premie
Fairtrade onderscheidt zich door haar niet-onderhandelbare minimumprijs en ontwikkelingspremie. Van échte duurzaamheid is pas sprake wanneer de boerenbedrijven structureel een dusdanig financiële basis hebben dat zij zélf de mogelijkheid hebben te investeren in een duurzame toekomst. Onze handelsvoorwaarden zijn er om boeren ten minste in staat te stellen de kosten voor duurzame productie te dekken. Fairtrade’s minimumprijs fungeert dus als vangnet dat zekerheid biedt. Bovenop de prijs ontvangen coöperaties van hun afnemers een Fairtrade premie. Boeren besluiten samen hoe ze die premie investeren. Zij weten immers zelf het beste wat prioriteit moet hebben.
Armoede is de grondoorzaak van ontbossing en kinderarbeid en de minimumprijs en premie dragen zo bij aan bestrijding hiervan. Om duurzaam te kunnen produceren en te kunnen investeren in de toekomst is een financiële basis voor boeren essentieel. Het zou in het belang van de boer in alle keurmerken terug moeten komen. Naast die belangrijke bodem zetten we ook een duidelijke stip op de horizon middels ons werk op leefbaar inkomen.
Meer dan alleen standaarden: ondersteuning en programma’s
Fairtrade heeft uitgebreide ondersteuning in bijna alle landen waar Fairtrade boeren gevestigd zijn. Deze lokaal aanwezige Fairtrade producentennetwerken ondersteunen de coöperaties met het voldoen aan de Fairtrade standaarden. Daarnaast helpen ze coöperaties met het uitvoeren van aanvullende programma’s. Bijvoorbeeld op het gebied van klimaatverandering, versterking van coöperaties en boeren en gender. Een overzicht van een deel van deze projecten met achtergrondinformatie zijn op een interactieve kaart te vinden.
Fairtrade organiseert trainingen voor boeren, zodat ze kunnen leren hoe ze in harmonie met de lokale omgeving kunnen telen en monoculturen kunnen voorkomen. Het is ook van cruciaal belang om de vaardigheden en kennis van boeren op te bouwen door middel van technische ondersteuning. Deel uitmaken van Fairtrade betekent dat boeren toegang hebben tot training en informatie en zich beter bewust zijn van milieukwesties en de impact die deze hebben op hun leven en gewassen. Deze ondersteuning wordt niet meegenomen in de beoordeling van Milieu Centraal, terwijl dit grote invloed heeft op de ontwikkeling van boerenorganisaties.
Nieuwe koffie- en cacaostandaard
Sinds 2022 hebben we vernieuwde koffie- en cacaostandaarden met daarin nieuwe eisen op het gebied van klimaatadaptatie, ontbossing en mensenrechten. Deze nieuwe eisen zijn nog niet meegenomen in de beoordeling van Milieu Centraal, omdat deze ten tijde van de beoordeling nog niet ingevoerd waren.
Transparantie
Op transparantie scoort Fairtrade niet maximaal. Milieu Centraal geeft aan dat dit deels komt doordat een gedetailleerde uitleg van onze standaarden niet op de website van Fairtrade Nederland is te vinden. Er zijn 25 Nationale Fairtrade Organisaties (NFO’s) die als doel hebben om de lokale markt en wetgeving te beïnvloeden ten gunste van de boer. Daarom hebben wij als Fairtrade Nederland een eigen website, waar we schrijven we; schrijven over onze Fairtrade standaarden. Voor de details en voor overkoepelende zaken verwijzen we door naar de website van Fairtrade International website. Een tweede reden is de mate waarin onze eisen toetsbaar zijn geformuleerd. Dit is een gevolg van het belang dat Fairtrade hecht aan zelfbeschikking en zelfredzaamheid. Fairtrade stimuleert boeren zelf hun prioriteiten te stellen, hun agenda te bepalen en zo een eigen, toekomstgerichte economie te ontwikkelen. Uniek aan Fairtrade is onze bestuursstructuur met 50 procent eigenaarschap / beslissingsbevoegdheid van boeren en werknemers; zij beslissen mee op elk niveau in het Fairtrade systeem. Dit zorgt ervoor dat de juiste prioriteiten van boeren en arbeiders geadresseerd worden. Geen enkel ander systeem hanteert zo’n inclusieve bestuursstructuur.
Fairtrade is een ontwikkelingsmodel
De standaarden en de onafhankelijke controle op naleving ervan bieden boeren de mogelijkheid zichzelf te ontwikkelen. En dat is bij Fairtrade een belangrijk gegeven. Want boerenorganisaties zijn niet zomaar succesvol. Organisatiekracht, professionaliteit, het kunnen voldoen aan alle vereisten op het gebied van mens en milieu zijn essentieel, maar een proces van langere adem.
Niet voor niets beschouwen we Fairtrade dan ook als een ontwikkelingsmodel. We hebben veel criteria die “core” (verplicht) zijn, maar waarbij we de boerenorganisaties een of drie jaar geven om eraan te voldoen. Het is namelijk niet redelijk te verwachten dat een Fairtrade gecertificeerde coöperatie meteen aan al deze eisen kan voldoen. Zo is bijvoorbeeld pesticidegebruik en ook het kappen van beschermde bossen om meer gewassen te planten vanaf dag één verboden, maar krijgen boeren de tijd om – binnen een afgesproken tijd – hun land te verbeteren en voedingsrijke bodems te ontwikkelen, ziekten en plagen te bestrijden, de biodiversiteit te beschermen. Op al deze criteria wordt streng gecontroleerd.
Milieu Centraal neemt deze voortgangscriteria niet in de beoordeling mee om de consument zekerheid te kunnen bieden waar het product op moment van aankoop reeds aan heeft voldaan. Milieu Centraal kijkt dus alleen naar criteria die al in jaar 0 gelden, de status quo, dat wil zeggen alleen naar criteria waar coöperaties meteen aan moeten voldoen bij aanvang van certificering. Dat is jammer, want Fairtrade is juíst een keuze voor de natuur en een manier van telen die zowel mens als milieu beschermt.
Conclusie
Het werk van Milieu Centraal om een selectie aan te brengen in het woud aan keurmerken om zo consumenten te helpen een duurzame keuze te maken vinden wij een heel erg nuttig initiatief. We realiseren ons dat niet alle aspecten meegenomen kunnen worden in een beoordeling, maar wij zijn wel van mening dat de hierboven genoemde elementen essentieel zijn voor duurzame productie met oog en respect voor mens en milieu.
Hoe meer mensen een bewuste keuze voor Fairtrade maken, hoe meer duurzame producten in de supermarkten komen te liggen en hoe groter de impact voor boeren en werknemers in ontwikkelingslanden is. Op het gebied van mens én milieu.