Groene superhelden komen in actie

Groene superhelden komen in actie

Cover afbeelding voorGroene superhelden komen in actie

Door Marike de Peña, bestuursvoorzitter Fairtrade International en lid van Fairtrade bananencoöperatie Banelino.

Iedereen heeft een favoriete superheld. En dat hoeft niet altijd een gespierde reus als Superman of Batman te zijn. Er zijn andere manieren waarop helden de wereld kunnen redden. Zo zijn er fanatiekelingen die zich aan bomen vastketenen of met een klein bootje een olietanker proberen tegen te houden. Er zijn advocaten, campagnevoerders en politici die achter de schermen voor ecologische rechtvaardigheid strijden. En we kennen allemaal de beroemdheden zoals Leonardo DiCaprio, die zowel tijdens een klimaattop van de Verenigde Naties als tijdens het accepteren van zijn Oscar vurig heeft gesproken over de gevaren van klimaatverandering. En dan zijn er natuurlijk nog de mensen die we zelf kennen, dichterbij huis. Vrienden die geen vlees meer eten, een moestuin aanleggen en zoveel mogelijk recyclen.

Maar hoe zit het met boeren? Zouden zij op je lijst met groene helden staan? Waarschijnlijk niet. De landbouw wordt juist vaak bekritiseerd voor de schade die het oplevert voor onze kwetsbare aarde, en het staat buiten kijf dat deze sector inderdaad een aandeel heeft gehad in het beschadigen van onze natuur. Maar er is een andere manier om landbouw te bedrijven – een manier waarop de wereld gevoed kan worden zonder de planeet verder uit te buiten. Boeren kunnen juist de oplossing zijn.

Cruciale rol

500 miljoen kleine boeren wereldwijd – waaronder mijn eigen bananencoöperatie – leveren 80 procent van het voedsel dat in een groot gedeelte van de ontwikkelingslanden geconsumeerd wordt. Talloze studies hebben aangetoond dat kleinschalige landbouw de meest duurzame en natuurvriendelijke manier van landbouw bedrijven is. De Sustainable Development Goals (ook wel bekend als de SDG’s) van de VN erkennen de cruciale rol van landbouw voor de toekomst van onze planeet. Zo zegt SDG nummer 2: ‘Indien op de juiste wijze uitgevoerd, kunnen landbouw, bosbouw en visvangst de hele wereld van gezond voedsel voorzien en voor een fatsoenlijk inkomen zorgen, terwijl zij gelijktijdig de mensgerichte plattelandsontwikkeling ondersteunen en het milieu beschermen.

Het is de zin ‘Indien op de juiste wijze uitgevoerd’ die er echt toe doet. Opkomen voor biodiversiteit en het milieu is ongelooflijk belangrijk voor mijn coöperatie en de kleine boeren met wie ik werk in de Dominicaanse Republiek. De Fairtrade criteria vereisen dat we onze natuurlijke leefomgeving beschermen door strenge regelgeving omtrent pesticides, waterbehoud, bodemerosie, biodiversiteit, energiegebruik en het terugbrengen van onze carbon footprint. Maar het gaat verder dan alleen het opleggen van regels. Boeren realiseren zich steeds meer dat het in sociaal, economisch en ecologisch opzicht noodzakelijk wordt om rekening te houden met de natuur om ons heen.

Zo moedigen we boeren bijvoorbeeld aan om fruitbomen aan de grenzen van hun bananengrond te plaatsen om de bananenbomen te beschermen tegen onstuimig weer, en tegelijkertijd voor heerlijk tropisch fruit te zorgen. Ook telen ze bonen en andere bodembedekkende gewassen waarvan ze niet alleen kunnen eten, maar die ook voor nitraat in de bodem zorgen. Ook zijn er steeds meer boeren die bijen houden om honing te maken die ze op de lokale markt kunnen verkopen.

Training en onderwijs

Nu zoveel boeren het platteland de rug toekeren (meer dan de helft van de wereldwijde bevolking leeft nu in steden), richten we ons op de volgende generatie van agrarische helden. In mijn bananencoöperatie betrekken we jonge mensen via training en onderwijs. Op school leren ze bijvoorbeeld hoe ze organische mest moeten maken, en hoe ze dit weer aan andere boeren kunnen leren.

En dit zien we natuurlijk niet alleen bij bananen. In Sri Lanka  werken de leden van Fairtrade coöperatie SOFA aan bodembehoud en -bescherming, het aanplanten van bomen en het reduceren van hun carbon footprint. Ze besteden een gedeelte van hun Fairtrade Premie aan het bevorderen van biodiversiteit door zaden en stekjes aan andere boeren te verstrekken. En op de World Cocoa Conference hoorde ik laatst dat Fairtrade cacaoboeren oude cacaopeulen gebruiken als organische mest.

Het vergt tijd, inzet en geduld. Kwaliteiten die we niet meteen associëren met actiehelden. Maar alles bij elkaar is het werk dat kleine boeren en boerenfamilies wereldwijd verzetten echt indrukwekkend. Ze dragen misschien niet hun onderbroek over hun maillot, maar kleine boeren verdienen het om bovenaan je lijst van milieuhelden te staan. Met onze steun kunnen ze de wereld redden.

Dit blog is een vertaalde en ingekorte versie van een column die in juni 2016 in The Guardian verscheen.