We zijn nog niet klaar…
Door Jos Harmsen, Supply & Development Manager bij Fairtrade Nederland.
Gespannen wachten wij vroeg op die herfstavond in Rotterdam op de binnenkomt van het schip. Dan beginnen de fotocamera’s te ratelen, journalisten pakken hun notitieblokjes. Even later dragen we de bananen de Rotterdamse kade op. De eerste tros wordt aangeboden aan Anneke van Dok, de toenmalige staatssecretaris van buitenlandse handel.
Het is 18 november 1996. Fairtrade was nieuw, Fairtrade was nieuws. Trots zwaaien we de dag erop als medewerkers van Fairtrade Nederland met alle uitingen in de landelijke en regionale media. Het was gelukt: ondanks alle tegenwerkingen uit de EU met haar strenge quota en hoge invoertarieven hebben bananen met Fairtrade keurmerk een ingang gevonden in de bijna ondoordringbare Europese bananenmarkt. De respons is overweldigend: wekelijks vliegen daarna 8000 dozen Oké-bananen van kersverse Fairtrade importeur AgroFair over de toonbank.
Trots zijn ook de bananenboeren uit Ecuador, die voor het eerst hun eigen bananen kunnen exporteren en meer voor hun fruit betaald krijgen dan in de reguliere handel. Voorheen waren ze overgeleverd aan de grillen van de grote multinationals, die hun bananen pas opkochten -en tegen lage prijzen- als hun eigen plantages niet volledig aan de vraag konden voldoen.
Tevreden zijn ook de werknemers van de plantage in Ghana, die voor hun zware werk een extra premie tegemoet mogen zien en met de Fairtrade voorwaarden voortaan beschermd worden tegen te zware arbeidsomstandigheden. De bananenteelt is niet in het minst berucht om de zware inzet van bestrijdingsmiddelen. Met de Fairtrade bananen worden gezondheid en milieu daarom een serieus onderdeel van de certificeringseisen.
Voor de lancering van een nieuw Fairtrade product lopen de media twintig jaar later niet meer warm. Fairtrade is gemeengoed geworden. Bijna 20% van de bananen in Nederland draagt het Fairtrade keurmerk, zo’n 25.000 bananendozen per week. En ook veel andere bananen in de winkel kennen inmiddels een zekere mate van duurzaamheid, zonder twijfel een reactie op het werk dat Fairtrade Nederland, Solidaridad en AgroFair begonnen. Grote bedrijven zijn ingestapt, zoals Fyffes die nu 65% van de Nederlandse Fairtrade markt bedient. Wereldwijd bereiken we dit jaar het mooie cijfer van 4 miljard kilo die sinds 1996 met Fairtrade label zijn verkocht.
Zijn we er daarmee? Heeft Fairtrade haar doelen bereikt? Nee, helaas zijn we er nog lang niet. Het onlangs verschenen rapport ‘Sweet Fruit, Bitter Truth‘ van Oxfam in Duitsland maakt duidelijk dat de praktijken in de bananenteelt en -handel nog verre van ideaal zijn. Ook het rapport ‘Banana value chains in Europe and the consequences of Unfair Trading Practices‘ van Banana Link, dat een jaar eerder verscheen, brengt die boodschap.
In 20 jaar tijd ging er door de verkoop van Fairtrade bananen wereldwijd zo’n 200 miljoen extra ontwikkelingspremie naar bananenboeren en werknemers. Deze extra premie heeft bijgedragen aan het terugdringen van de gestegen productiekosten. Voor werknemers heeft de premie ertoe geleid dat ze kosten van levensonderhoud en de uitgaven voor wonen, onderwijs en gezondheid beter kunnen dragen. Steeds meer organisaties van bananenboeren plukken, wassen en verpakken de bananen in eigen beheer en verzorgen soms zelfs hun eigen export.
Ondanks al deze voordelen blijven we ons als Fairtrade sterk maken voor hogere lonen voor werknemers. Want deze zijn tot op de dag van vandaag te laag. Dat kunnen we niet alleen. Voor hogere lonen is de volle medewerking van de hele productketen nodig. Van werknemers, vakbonden, plantages en distributeurs. Ook van de supermarkten: de prijs voor een kilo bananen moet een hoger loon immers ook mogelijk maken. De prijzen van reguliere bananen in de winkel liggen anno 2016 vaak nog onder het niveau van 1996. Kostten reguliere bananen toen 3 tot 3,50 gulden (!) per kilo, nu betaalt de consument meestal prijzen onder de € 1,50 of zelfs maar 99 cent. Alsof inflatie en stijgende kosten niet meer aan de orde zijn…
Twintig jaar Fairtrade bananen is een moment om even te vieren. Zeker, want er is veel bereikt. Maar 1 miljard Fairtrade bananen later, de hoeveelheid die in Nederland sinds 1996 is verkocht, zijn er nog flinke stappen te zetten. We zijn nog niet klaar…
