Voor supermarkten staat niet ‘duurzaam’ maar ‘goedkoop’ voorop
Jos Harmsen, Senior Supply & Development Manager
Zijn basis vormde Fairtrade, dat met handelsvoorwaarden en bescherming van werknemers en boeren, een goede basis is. Maar BeFrank ging verder, ook zogenaamde ‘verborgen’ kosten in de teelt en handel van bananen werden meegenomen in de prijs. Zoals ziektekosten door de vervuiling van bodem en de lage inkomsten van werknemers en boeren. Met die ‘echte’ prijs voor bananen zou de situatie in de producerende landen, zowel op sociaal als milieugebied, te verbeteren zijn en de verborgen kosten van bananenproductie omlaag gebracht worden. Met reizen naar Colombia en Ecuador werden geschikte boerenpartners geselecteerd en een exporteur en importeur gevonden die het initiatief omarmden. BeFrank ontwikkelde milieuvriendelijke bananendozen en calculeerde de ‘echte’ prijs. Met de toenemende vraag naar de eerlijke herkomst van producten, duurzaamheidsbeloftes van retail en hun supermarkt- en marketingervaring, zou er vervolgens voldoende afzet gevonden worden, zo was de verwachting. Maar het liep anders…
Begin februari liet BeFrank weten met haar bananeninitiatief te stoppen. Het bedrijf had weliswaar enkele tientallen groente- en fruitzaken van bananen kunnen voorzien, maar geen enkele supermarkt hapte toe. De afzet bleek te beperkt om het initiatief voort te kunnen zetten. Wellicht kwam het initiatief, zoals BeFrank zelf suggereerde, te vroeg? Retail en handel praten wel over betere prijzen voor bananenboeren en betere lonen voor plantage werknemers, maar tegelijkertijd zoeken ze steeds naar de laagste inkoopprijzen. Die houding blijkt bijvoorbeeld uit een recente opmerking van topman Frans Muller van Ahold Delhaize: “We nemen als marktleider in Nederland onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om de prijzen zo laag mogelijk te houden.”
Ministers van zeven Latijns-Amerikaanse landen hebben hierover de noodklok geluid. In een gezamenlijk communiqué laken zij de lage prijzen die retailers voor bananen betalen, terwijl de kosten voor telers en handel steeds stijgen. Ze stellen dat alleen Fairtrade zich daadwerkelijk bekommert om de inkomens van bananenproducenten1. Maar Fairtrade is slechts een keurmerk en geen kopende partij. BeFrank was dat wel, maar supermarkten pakten het duurzame aanbod niet op.
Het besluit van BeFrank leidde tot massale teleurgestelde reacties op social media. Gelet op die reacties mogen de supermarkten zich het besluit van BeFrank om te stoppen aantrekken. De vraag is of er een supermarktketen opstaat, die haar nek durft uit te steken en zich niet verschuilt achter twijfelachtige redenen dat de consument niet wat extra’s wil neertellen. En die maatschappelijke verantwoordelijkheid anders wil definiëren dan blijkt uit de woorden van Muller.
Niet zelden kijken bedrijven daarbij ook naar de Nederlandse overheid. Via verantwoord inkopen kan die het gewenste voorbeeld geven en duurzaamheid de norm maken. Met geleerde lessen à la BeFrank in het achterhoofd is dan een uitwerking van stevige wetgeving op mensenrechten en milieu gewenst. De markt wordt dan gedwongen om na duurzame beloftes ook ‘boter bij de vis‘ te leveren. Hiervoor is het niet te vroeg, maar de hoogste tijd! Het is aan de overheid en supermarkten om te laten zien dat het hen menens is ons voedsel, volgens duurzame principes in te kopen.
