Op weg naar een leefbaar loon in de bananenteelt
Geschreven door Aaf Taekema, Marketing & Communications, Stichting Max Havelaar.
De prijzenoorlogen die supermarkten voeren hebben een nadelig effect voor de boeren en werknemers aan de andere kant van de keten. Terwijl de productiekosten van bananen zijn gestegen, blijven supermarkten consumenten trekken met hun goedkope bananen. Deze prijsdruk zorgt ervoor dat de werknemers op de plantages niet of nauwelijks in staat zijn in hun levensonderhoud te voorzien. Supermarkten hebben de macht dit te veranderen door meer verantwoordelijkheid op zich te nemen.
Fairtrade biedt de mogelijkheid om die verantwoordelijkheid te vervullen. Fairtrade garandeert namelijk een vaste minimumprijs voor de boeren, die als vangnet fungeert en bedoeld is om de kosten van duurzame productie te dekken. Daarnaast werkt Fairtrade met een niet onderhandelbare premie, een extra bedrag bovenop de verkoopprijs dat boeren en werknemers investeren in gezamenlijke projecten naar eigen keuze, bijvoorbeeld medische voorzieningen. Deze premie biedt extra voordelen voor producenten en hun gemeenschappen. Daarnaast zorgt Fairtrade door de naleving van de standaarden voor betere sociale omstandigheden, bijvoorbeeld door een democratische coöperatieve structuur voor boeren te eisen, en een basisloon, eerlijke contracten en gezondheids- en veiligheidsmaatregelen voor werknemers verplicht te stellen. In de Fairtrade standaarden heeft Fairtrade tevens vastgelegd dat uiteindelijk moet worden toegewerkt naar een leefbaar loon waarin samenwerking van diverse stakeholders cruciaal is.
Wat is een leefbaar loon?
Een leefbaar loon voorziet een werknemer in de basisbehoeften van zijn of haar gezin. Denk hierbij aan voldoende en voedzaam eten, fatsoenlijke behuizing, kleding, onderwijs, gezondheidszorg, transport en een kleine buffer voor onvoorziene uitgaven. Hierbij moet helder zijn dat een leefbaar loon in deze definitie echt gaat om de basics die nodig zijn voor een fatsoenlijke levensstandaard. Een leefbaar loon is een mensenrecht, maar is lang niet overal vanzelfsprekend. Dat moet anders vindt Fairtrade.
In steeds meer landen wordt concreet vastgesteld hoe hoog het loon moet zijn om van een leefbaar loon te spreken via de ISEAL benchmark. De berekeningsmethode wordt inmiddels breed geaccepteerd, ook buiten Fairtrade. Na de vaststelling van zo’n salarisnorm stimuleertFairtrade haar business partners om met alle stakeholders (vakbonden indien aanwezig, werkgever en werknemers) in overleg te gaan om samen te werken aan het dichten van het gat tussen huidige lonen en de benchmarks. Fairtrade gaat zeer grondig om met raadpleging van alle stakeholders (premie comité, bananen industrie, NGO’s, lokale overheid, vakbonden, etc.), zodat de uitkomsten breed gedragen worden.
Daarnaast kijkt Fairtrade naar de positie en bijdrage van de werknemers zelf. Onze visie is dat werknemers zelf invloed kunnen uitoefenen en in staat moeten zijn om te onderhandelen over hun salaris en arbeidsomstandigheden. Hierover zijn ook voorwaarden in onze standaarden opgenomen. Zo is een vereiste dat werkgevers onderhandelen met vertegenwoordigers van de werknemers over lonen als deze beneden de leefbaar loon benchmarks liggen, moet er een jaarlijkse verhoging van lonen zijn op weg naar leefbare lonen die minimaal hoger is dan de inflatie, en wordt vakbondvorming onder werknemers gestimuleerd zodat zij meer zeggenschap krijgen.
Wat kun jij doen?
De verantwoordelijkheid om te zorgen voor duurzame productie en leefbare lonen moet worden verspreid over de hele keten. Als wij willen blijven genieten van de vruchten van de bananentelers, kunnen de productiekosten niet grotendeels onbetaald blijven en alleen gedragen worden door de boeren en werknemers aan het begin van de keten. Gelukkig is er al een aantal supermarkten die enkel nog Fairtrade bananen in haar schappen heeft liggen. Maar het besluit ligt natuurlijk niet alleen bij de retailers. Ook jij als consument hebt een keuze voor welke banaan jij kiest. Wanneer meer mensen Fairtrade bananen zullen kopen, zal dit bij de supermarkt niet onopgemerkt blijven. Meer volume helpt en levert meer afzet op voor bananen voor een minimumprijs en premie. Consumenten hebben het vermogen bedrijven een bepaalde kant toe te sturen, immers klant is koning.
