Een eerlijk inkomen voor iedereen

Door Lize van Dijck, Communicatiemanager Fairtrade Belgium

Een leefbaar inkomen voor iedereen. Laat dat ons vertrekpunt zijn. Wanneer wij werken, verwachten we op het einde van de maand ons loon op onze rekening. Voor een cacao-, bananen- of koffieboer is dit niet anders. En toch zit de gemiddelde boer in het zuiden zwaar onder de grens van een leefbaar inkomen.

Wat doe jij wanneer je keihard moet werken voor een loon waarmee je niet rondkomt? Je zoekt een andere job, misschien zelfs in een ander land, indien jouw land weinig opties biedt op professioneel vlak. Economische migratie mag ons dan ook niet verbazen, wanneer we weten dat 1 op 9 mensen onder de extreme armoedegrens leeft.

Een leefbaar inkomen is het inkomen dat je nodig hebt om een degelijk, “normaal” leven te leiden met je gezin. Dit houdt in: voldoende eten, water, woonst, onderwijs, gezondheidszorg, transport, kledij en andere essentiële behoeften, inclusief onvoorziene kosten.

Ongeveer 800 miljoen mensen leven in extreme armoede, d.w.z. met minder dan 1,6 euro per dag (of $1,9). Drie vierde daarvan zijn boerenfamilies. De mensen die ons van de voeding op ons bord voorzien, kunnen zelf vaak geen maaltijd op tafel voorschotelen.

De Wereldbank nam in 2013 twee Sustainable Development Goals op in haar eigen plan: 1) Extreme armoede beëindigen tegen 2030 en 2) Degelijk werk en economische groei bekomen: welvaart delen door de inkomens van de armsten te verhogen. In haar Key findings of Poverty and Shared Prosperity 2016: Taking on Inequality stelt deze:

To end poverty by 2030 despite slower economic growth, we have to reduce income inequality now in countries where large numbers of poor people live. If these countries act strategically to cut inequality, they’ll lift more people out of poverty faster. Over time, they’ll probably also get better health; a higher-skilled, more competitive workforce; more opportunities for women; and more sustained economic growth.

Om een internationaal leefbaar inkomen in perspectief te kunnen plaatsen, ontwikkelde Gapminder, de organisatie van Hans Rosling, Dollar Street. Een geniale tool waardoor je een blik kan werpen in 264 huizen in 50 landen. Je kan inzoomen op een familie’s badkamer, slaapkamer, kledij of zelfs tandenborstels. Een selectie van tot wel 135 foto’s van gezinsleden en objecten, per huishouden, wereldwijd.

Volgens Rosling, Professor of International Health, is het niet onmogelijk om extreme armoede weg te werken tegen 2030. In zijn presentatie Don’t panic, end poverty verklaart hij hoe we de ergste gevallen van armoede in één generatie de wereld uit kunnen helpen. Hij focust op investeringen in gezondheidszorg, educatie en internationale hulp.

Fairtrade, een structurele manier van armoedebestrijding

Vanuit het idee dat iedereen recht heeft op een eerlijk inkomen, ontstond “Eerlijke Handel” in de jaren ’50 (nadien onder de naam “Max Havelaar” en later “Fairtrade”). Een alternatief handelsmodel, gebaseerd op het idee dat iedereen in de keten zijn deel bijdraagt en verdient: handel, niet louter liefdadigheid. Een minimumprijs per product en een premie per verkocht volume van dat product, om te investeren in een duurzame productie en sociale projecten (onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur …).

Op zich lijkt het erg logisch dat een boer een eerlijke prijs krijgt voor zijn producten, maar als we weten dat dit in België al vaak niet het geval is, mogen we ervan uitgaan dat dit in het zuiden nog veel minder geldt. De meeste producten die u in de winkel vindt en die u consumeert, houden dus deze armoede mee in stand. Want miljoenen boeren zijn afhankelijk van onze consumptiepatronen, en zolang wij niet massaal kiezen voor eerlijke en duurzame producten, kan deze vicieuze cirkel niet doorbroken worden.

Fairtrade biedt de boeren een vaste minimumprijs voor hun producten, maar zelfs dat is geen garantie op een leefbaar inkomen. Waarom? De redenen zijn divers (een falende vrije markt, die kleine producenten in een zwakke positie zet, inefficiënte organisatiestructuren, regelgeving en contexten die alternatieven en oplossingen tegenwerken …), maar we kunnen ze onder een hoofdreden steken: Fairtrade is (nog altijd) niche. Er circuleren zoveel meer oneerlijke producten dan eerlijke en zolang Fairtrade niet mainstream is, hebben Fairtrade boeren niet voldoende afzetmarkt, zijn ze verplicht om een deel van hun oogst alsnog aan lagere prijzen te verkopen en kunnen ze dus fluiten naar hun minimumprijs en premie.

Wat kunt u hieraan doen als individu? Het klinkt commercieel, maar: koop Fairtrade! De stap is zo snel en eenvoudig gezet. Kies in de supermarkt voor bananen, koffie, chocolade, sapjes, thee, … met het Fairtrade label. Zet uw collega’s managers, studenten, proffen, leerlingen, ouders, grootouders, vrienden en al de rest aan om hetzelfde te doen. Al ware het een protest. Elke consumptiekeuze die u maakt heeft een niet te onderschatten impact. En verkiezen we niet allemaal gezondere, eerlijkere en betere producten? Het doel is dat we hier zelfs niet meer hoeven over wakker te liggen en dat onze supermarkten en winkels volle rekken met ethische en duurzame producten hebben, i.p.v. het omgekeerde. Beeld u de portie gemoedsrust eens in!

Niet de goedkoopste producten, maar de béste, met de juíste prijs, gemaakt door en voor mensen. De wereld veranderen, start bij jezelf. Het gaat niet enkel om handel, maar ook om klimaatverandering, economische migratie, conflicten gebaseerd op grondstoffen, etc. Dit alles is gelinkt aan onze manier van consumeren. Wat wij dagelijks eten en dragen, houdt rechtstreeks verband met hongersnood, de groeiende afvalberg, kinder- en slavenarbeid, geflipte wereldleiders, oorlogen en al die andere dingen die we dagelijks op het nieuws zien, maar liever niét zien.

Het is nu tijd om het heft in handen te nemen. Genoeg met de kop in het zand gezeten en met de vinger gewezen naar andere schuldigen. Deze generatie beslist over de toekomst van onze wereld en ik wil u niet nog meer stress geven, maar de klok tikt. We hoeven niet op straat te komen of op de barricades te springen, noch moeten we kwaad en verontwaardigd, doch machteloos blijven toekijken. We maken gewoon zelf het verschil: ‘be the change you want to see in the world’. En dat start al zo poepsimpel als in de winkel te kiezen voor Fairtrade, lokaal en bio. Niet méér of goedkoper, maar vooral béter.

Laten we niet anti zijn, maar vóór iets staan. Een vredevol protest in de vorm van een keuze, op de plaats waar het de grootste impact heeft: op de winkelvloer.