Echte duurzaamheid neemt de P van prijs mee

Echte duurzaamheid neemt de P van prijs mee

Fairtrade koffieboerin Colombia

Geschreven door Susanne Boetekees, Policy & Advocacy, Fairtrade Nederland

Boeren in staat stellen een fatsoenlijk inkomen te verdienen. Een inkomen waarmee zij een dak boven hun hoofd, eten, onderwijs, gezondheidszorg en andere fundamentele benodigdheden kunnen bekostigen. Een leefbaar inkomen dus. Dat staat bovenaan Fairtrade’s agenda.

Wij vinden het niet meer dan normaal dat boerenondernemers – waar ook ter wereld – een fatsoenlijke boterham kunnen verdienen met het werk dat zij doen. Het is echter verre van realiteit voor de gemiddelde boer in Afrika, Azië of Latijns-Amerika. Want of het nu gaat om cacao, koffie of vanille, miljoenen boeren die deze grondstoffen verbouwen leven nog altijd ver onder de armoedegrens. En dat terwijl bedrijven en retailers miljarden verdienen aan de consumptie ervan. De grondoorzaak van het armoedeprobleem onder boeren: het ontbreken van een eerlijke prijs voor een waardevol product. Boeren verdienen geen cent, verkopen hun productie maar al te vaak onder kostprijs, zijn daardoor niet in staat te investeren in hun productiemethoden of in volgende generaties. Het gevolg: een neerwaartse spiraal van dalende productiviteit en inkomens op de boerderij.

Fairtrade ziet dat het anders kan, dat het beter moet. Van échte duurzaamheid is pas sprake wanneer de boerenbedrijven structureel een dusdanig financiële basis hebben dat zij zélf de mogelijkheid hebben te investeren in een duurzame toekomst. Echte duurzaamheid neemt de ‘P’ van prijs mee. Daar hebben de boeren wat aan.

Leefbaar inkomen

Eerlijke prijs cruciaal onderdeel van Fairtrade’s leefbaar inkomen strategie

Maar welke prijs zou je als cacaoboer in Ghana of als koffieboer in Colombia eigenlijk moeten krijgen zodat het verbouwen van die cacao of koffie rendabel is? En welke rol spelen boeren en grote bedrijven in het mogelijk maken van een leefbaar inkomen voor boerenondernemers? Om die vragen goed te beantwoorden moet er zorgvuldig worden nagedacht over de omvang van de boerderij, de diversificatie van de gewassen, de productiviteit, de productiekosten, de beschikbare arbeid, de omvang van het huishouden, het inkomen per gezin, enzovoorts. 

Fairtrade zet er actief op in met haar leefbaar inkomen strategie en ontwikkelde als eerste organisatie ter wereld een methode om – rekening houdend met al deze variabelen – de prijs te berekenen die boeren in staat stelt een leefbaar inkomen te verdienen: de leefbaar inkomen referentieprijs. 

Het vergroten van de capaciteit van boeren om gegevens van het boerenbedrijf te verzamelen en te analyseren is in deze methode van onmiskenbaar belang. Maar ook bedrijven gaan zo beter zien welke van de eigen duurzaamheidsinterventies het meest bijdragen tot een hogere productiviteit, diversificatie of winstgevendheid voor boeren, als ook hoe die de eigen bedrijfsprestaties beïnvloeden. Een win-win situatie dus.

Fairtrade leefbaar inkomen referentieprijzen voor koffie uit Colombia 

Na de succesvolle lancering van de leefbaar inkomen referentieprijs voor cacao in 2019 heeft Fairtrade nu de allereerste leefbaar inkomen referentieprijzen voor Colombiaanse koffie berekend. 

De aanbevolen leefbaar inkomen referentieprijs voor conventionele koffie uit Colombia is 9.900 Colombiaanse peso’s (ongeveer US $2,75) per kilogram koffie1 en 11.000 peso’s (US $3,06) per kilogram voor biologische koffie. 

Om deze prijzen te kunnen berekenen hebben ongeveer 300 Colombiaanse koffieboeren van negen Fairtrade gecertificeerde coöperaties een jaar lang hun landbouwuitgaven en -inkomsten bijgehouden met behulp van tools die zijn ontwikkeld door Fairtrade en ondersteund door het regionale producentennetwerk CLAC. Op basis hiervan stelde Fairtrade een inkomensbasis vast en analyseerde het de kloof met een leefbaar inkomen. Een rondetafelgesprek met meerdere belanghebbenden, vertegenwoordigers van boeren en experts uit de Colombiaanse koffie-industrie, besprak de uitkomsten en bereikte vervolgens overeenstemming over de belangrijkste variabelen van het duurzame-prijsmodel, waaronder boerderijgrootte, duurzame opbrengst en de bijbehorende productiekosten. Het consultatieproces, dat zes maanden duurde, bracht belangrijke standpunten samen, zodat de referentieprijzen realistisch en aanvaardbaar zijn voor boeren.

Momenteel ligt de marktprijs in Colombia op recordhoogte, onder meer gedreven door een nationale staking en gerelateerde havenblokkades. Volgens onze analyse zijn de huidige marktprijzen in Colombia zelfs hoger dan de nu berekende leefbaar inkomen referentieprijs.

Leefbaar inkomen Colombia

Op korte termijn is dat natuurlijk goed nieuws voor de koffieboeren. Op de langere termijn brengt het onzekerheid en daarmee risico’s2 met zich mee. Op basis van de (grillige) marktprijstrend van het afgelopen decennium kun je namelijk verre van zeker zijn van de stabiliteit van deze hoge marktprijs. Het zijn wederom de boeren die het zwaarste te lijden hebben onder deze onzekerheid. 

Hoe verder?

Het betalen van de referentieprijzen is vrijwillig. De Fairtrade Minimumprijs en Premie zijn nog steeds verplicht voor alle handel onder Fairtrade voorwaarden. Ze bieden een vangnet dat veel boeren heeft geholpen om het hoofd boven water te houden tijdens recente koffieprijscrises3. Fairtrade vraagt grote koffiebedrijven op te staan en de leefbaar inkomen referentieprijs te betalen voor hun koffiebonen4. Daarnaast vragen we bedrijven boeren te ondersteunen met investeringen om hun opbrengst te optimaliseren of de kwaliteit ervan te verbeteren. De Fairtrade Premie financiert dergelijke investeringen, dus samenwerking met Fairtrade is hierbij opportuun. 

Ook kunnen bedrijven met ons samenwerken om projecten te ontwikkelen die bijdragen aan een leefbaar inkomen, zoals het verhogen van de koffiekwaliteit en het verbeteren van de efficiëntie van de boerderij, of het testen van vrijwillige prijsverhogingen om naar de referentieprijs voor een leefbaar inkomen toe te werken. Dat geldt overigens niet alleen voor bedrijven die de koffiebonen uit Colombia halen. Fairtrade werkt hard aan de berekening en validatie van referentieprijzen voor Indonesië (verwachting eind 2021) en Oeganda (verwachting begin 2022). Ook in landen als Honduras, Peru en Ethiopië zijn we gestart met het proces om leefbaar inkomen referentieprijzen te berekenen. Voor andere herkomstlanden kunnen we werken met proxy-waarden. Zo hoeft niemand te wachten met het nemen van de juiste actie en krijgen koffieboeren wereldwijd de kans om een fatsoenlijk inkomen te verdienen met het verbouwen van koffie.

[1] Hierbij gaat het om ‘perkament koffie’, omdat de boon in deze fase van het koffieverwerkingsproces nog een beschermend laagje heeft (perkament genoemd), dat later nog machinaal verwijderd wordt.
[2] Boeren verkopen bijvoorbeeld nu hun productie om te kunnen profiteren van de hogere marktprijs, maar lopen daarbij het risico straks in gebreke te blijven bij levering op reeds bestaande contracten, met alle gevolgen van dien.
[3] Fairtrade is het enige wereldwijde duurzaamheidslabel dat een minimumprijs voor koffie garandeert.
[4] De marktprijs in Colombia is leidend, zolang deze boven de nu berekende leefbaar inkomen referentieprijs ligt.