Duurzame koffie in Nederland is nog een lange weg

Duurzame koffie in Nederland is nog een lange weg

Cover afbeelding voorDuurzame koffie in Nederland is nog een lange weg

Geschreven door Jos Harmsen, Supply & Development Manager, Fairtrade Nederland

Als nuchtere Achterhoeker ben ik doorgaans niet zo snel kwaad te krijgen. Maar pas nam ik deel in een discussie of voor werknemers in Afrika een basissalaris van US$ 1,90 gegarandeerd zou kunnen worden. Met moeite kreeg ik daarin bijval. Ook binnen Fairtrade hebben we na lange discussies de $ 1,90 voor werknemers als absoluut minimum in de standaarden kunnen opnemen. Een ‘hoog’ loon voor werknemers op de Fairtrade plantages zou leiden tot prijzen voor producten die niet concurrerend zouden zijn in de markt. Stelt u dat eens voor: dagelijks slechts € 1,60  te kunnen besteden. Daarover steggelen raakt echt mijn emotie.

2 dollar per dag
De inkomsten van kleine koffieboeren liggen niet veel hoger. Boeren van de coöperatie UCIRI in Mexico, die ik recentelijk sprak, hebben niet meer dan 2 dollar per dag te besteden. En dan hebben ze soms ook nog te maken met een aardbeving, zoals eind vorig jaar,  die huizen, wegen en koffie-installaties vernietigde. Of met schimmelziektes in hun koffiestruiken als gevolg van het veranderende klimaat, dat hun koffieproductie en daarmee hun inkomen verder aantast.

Productiekosten hoger dan inkomsten
Niet voor niets zijn koffieproducenten het afgelopen jaar in Colombia bijeengekomen om over de lage koffieprijzen te praten. Het was de eerste conferentie van koffieproducenten. In feite pikken ze het niet langer. De hele wereld praat over duurzaamheid en wil dat ze duurzaam produceren. Maar tegelijkertijd blijven de koffieprijzen achter. De productiekosten liggen veelal zelfs hoger dan de inkomsten. Onderzoek van de ICO heeft dat nog eens duidelijk uitgewezen.[1] De kosten blijken in de koffielanden waar het onderzoek werd uitgevoerd (Brazilië, El Salvador, Colombia en Costa Rica) in tien jaar tijd vaak verdubbeld. Daarentegen constateert hetzelfde onderzoek dat de prijzen in die periode niet zijn gestegen, waardoor de koffieteelt in vele gevallen weinig rendabel of zelfs  verliesgevend was. In deze situatie heeft het leven van een koffieboer weinig perspectief en mogen we ook als consumenten vrezen dat koffie in de toekomst schaars wordt en dus duur. Want welke boerenzoon of -dochter wil in zo’n situatie nog levenslang koffie gaan verbouwen?

Duurzame koffie?
Hoe is het in deze situatie mogelijk dat we in Nederland beweren dat meer dan 60% van de koffie die we consumeren duurzaam is? Ook Fairtrade, dat toch een minimumprijs garandeert en een premie betaalt, kan boeren, ondanks positieve effecten, niet een leefbaar inkomen bieden. Deels omdat boeren maar een deel onder Fairtrade kunnen verkopen (gemiddeld zo’n 30%), deels omdat ook de prijzen van Fairtrade nog te laag zijn. De markt wil simpelweg nauwelijks hogere prijzen accepteren. Andere certificeringen en initiatieven laten een dergelijke minimumprijs en premie zelfs achterwege. Koffie in Nederland duurzaam? Vergeet het dus maar; er is nog een lange weg te gaan.

Op weg naar een leefbaar inkomen
Vanwege het beperkte marktaandeel is Max Havelaar/Fairtrade een traject gestart om het leefbaar inkomen van kleine boeren in het Zuiden onder de aandacht te brengen, natuurlijk met het oog hun positie uiteindelijk ook te verbeteren. We begonnen in cacao en dat initiatief kreeg enthousiast onthaal. Hetzelfde wil Fairtrade ook bereiken voor kleine koffieboeren. Goede, zogenaamde ‘inclusieve’ prijzen die zowel de reguliere productiekosten als de milieu- en sociale kosten dekken, vormen daar een essentieel onderdeel van.

World of Coffee
In juni wordt een grote, jaarlijkse koffiebeurs in Nederland gehouden: de zogeheten ‘World of Coffee’. Koffieboeren, handelaren en retailers ontmoeten elkaar dan om onderwerpen uit te wisselen en ook concreet zaken te doen. Moge dat een begin zijn om die ‘inclusieve prijzen’ te gaan betalen, niet alleen binnen maar ook buiten Fairtrade. Het zou een mooie, maar noodzakelijke herstart zijn om de koffiesector echt te verduurzamen en koffieboeren een leefbaar inkomen te garanderen. Na 30 jaar Max Havelaar in Nederland zouden we dat met z’n allen toch graag willen vieren? Dan zal ik mijn emoties als Achterhoeker ook weer snel onder controle hebben.

[1]‘Assessing the economic sustainability of coffee growing’, ICO – Sept. 2016: >>