Consequent zijn betekent dat een eerlijke prijs berekenen een vast onderdeel moet zijn van het duurzaamheidsbeleid van bedrijven

Geschreven door Karen Bouwsma, Policy & Advocacy, Fairtrade Nederland.

Het is vandaag Black Friday, de dag waarop alles draait om de laagste prijs. Leuk voor de consument natuurlijk, maar hoe verhoudt die concentratie op lage prijzen zich tot beloftes van bedrijven om toe te werken naar leefbare lonen in hun toeleveringsketens? De meeste mensen die ons voedsel of onze kleding produceren, verdienen nog steeds niet genoeg om van rond te komen, zij krijgen geen leefbaar loon.

Dit heeft een oorzaak. De bedrijfsportemonnee is nog gesloten. Structureel meer betalen voor de inkoop van producten om zo op plantages een leefbaar loon (mede) mogelijk te maken gebeurt nauwelijks. Wat dat betreft, staat het leefbaar loonwerk nog in de kinderschoenen. Er zijn, gek genoeg, parallellen te trekken tussen het gedrag van peuters en de fase waarin veel bedrijven zich in het omgaan met leefbaar loon bevinden. Van pedagogen krijgen zij ook handvatten mee.

Beloon inkopers niet voor hun goedkope deals maar voor hun duurzame

Het is voor een peuter allemaal niet makkelijk. De peuter heeft last van boze buien, kan moeilijk samen spelen, pakt speelgoed af, roept ‘nee!’ of ‘ikke zelf’. De eigen behoefte staat centraal, dat is duidelijk. Ouders doen hun uiterste best de peuter mee te geven dat samen spelen goed is en dat er meer is dan ‘ikke’. Het is al met al een behoorlijk uitdagende fase. In deze fase bevinden veel bedrijven, die aangeven toe te werken naar een leefbaar loon, zich ook. Wanneer we onderzoeken waarom veel van deze bedrijven nog geen eerlijke prijs voor ingekochte producten betalen, zien we verrassende overeenkomsten met het gedrag van peuters:

* De ‘eigen behoefte staat centraal’-barrière: Hoe moeilijk is het hardop te erkennen dat de huidige nadruk op zo laag mogelijke inkoopprijzen een enorm knelpunt is voor duurzame productie? Deze houding stelt werkgevers op plantages niet in staat werknemers een leefbaar loon te betalen.

* De ‘boze buien’-barrière: Het leefbaar loonbeleid vertalen naar concrete prijzen stuit op verzet. Een greep uit mogelijke reacties: De consument vraagt er niet om. Wat gaat dit kosten? Onze keten is te complex. De landen moeten zelf iets aan de lonen doen!

* De ‘nee!’-barrière: Wanneer het belang van een eerlijke prijs wel wordt gezien, kijken bedrijven naar elkaar. Wie is er zo gek meer te gaan betalen? Is de concurrent goedkoper, dan ben je uitgespeeld. Ik kan toch niet alleen mijn nek uitsteken? We hebben eerst een gelijk speelveld nodig.

* De ‘ikke zelf’-barrière’: Als een bedrijf wel meer wil gaan betalen, doet het bedrijf  alles graag op geheel eigen wijze. Onderscheiden van de rest voert de boventoon. Dat kan goed zijn, zeker, maar is het wel zo efficiënt? Waarom wordt er niet meer samengewerkt met andere partijen in de keten in plaats van het werk van anderen over te doen?

Met al deze barrières blijft het werken voor een leefbaar loon lang in de kinderschoenen staan en heeft de werknemer het nakijken. Een leefbaar loon op grote schaal helpen realiseren vergt eerlijke prijzen en vereist dat partijen in de zogeheten toeleveringsketen de handen ineenslaan en de kosten hiervoor delen.

pedagogen

Gelukkig geven pedagogen handvatten hoe uit deze uitdagende peuterfase te komen. De oplossing zit hem in consequent zijn, het stellen van grenzen en goed gedrag belonen. Consequent zijn betekent dat een eerlijke prijs berekenen een vast onderdeel moet zijn van het duurzaamheidsbeleid van bedrijven. Zij moeten overgaan tot het betalen van die prijs die een leefbaar loon mogelijk maakt. Ook investeerders moeten het betalen van eerlijke prijzen consequent als voorwaarde opvoeren in hun duurzaamheidsgesprekken met bedrijven.

effectieve wetgeving

Grenzen stellen houdt in dat de overheid zorgt voor effectieve Nederlandse of Europese wetgeving die mensenrechten in de keten beschermt. Dit zal ervoor zorgen dat er voor bedrijven een gelijk speelveld ontstaat. Belangrijk is wel dat er gepleit wordt voor wetgeving die proportioneel voor alle bedrijven geldt en waarin leefbaar loon expliciet is opgenomen.

Het handvat goed gedrag belonen moet in het bedrijf handen en voeten krijgen. Inkopers worden nu te eenzijdig beloond voor goedkope deals. Dat staat inkopen voor een eerlijke prijs in de weg. Inkopers moeten juist beloond worden voor duurzame deals. Het leefbaar loonbeleid moet vertaald worden in heldere doelen per afdeling.

Ook zou er een duurzame ‘race naar de top’ gestimuleerd moeten worden door de overheid en door investeerders. Waarom is er bijvoorbeeld nog geen belastingvoordeel als je tegen eerlijke prijzen inkoopt of een financieringsvoordeel van investeerders als zij dit als eis stellen?

Laat deze peuterfase gauw plaats maken voor de nieuwe fase, waarin verantwoord inkopen de norm wordt en bedrijven haast maken met het inlossen van beloftes over leefbaar loon door het betalen van eerlijke prijzen.

Opiniestuk in het ND van 26-11-2021