Braziliaanse sinaasappelcoöperaties sterk en milieubewust

Waar komt sinaasappelsap vandaan? Veel mensen zijn geneigd om Spanje te antwoorden. Maar Brazilië is de grootste leverancier van dit vruchtensap. Onlangs bezocht onze collega Alien een aantal Braziliaanse Fairtrade boerencoöperaties. Deze boeren verbouwen sinaasappels waarvan het sap in onder meer Nederlandse winkels wordt verkocht. Alien trof milieubewuste organisaties aan met loyale leden, maar ook met de nodige uitdagingen.

Sinaasappelsap uit Brazilië

De sinaasappel komt oorspronkelijk uit China (in de oude vorm: Sina), waar ook de naam naar verwijst. In de middeleeuwen kwam de vrucht naar Europa en werd vervolgens door Columbus in Zuid-Amerika geïntroduceerd. Brazilië produceert ondertussen meer dan 50% van alle sinaasappelsap ter wereld en neemt meer dan 80% van de wereldwijde export voor zijn rekening. In deze video zie je welke reis de Fairtrade sinaasappel aflegt.

De productie van sinaasappelsap wordt gedomineerd door drie grote bedrijven in Brazilië. Voor kleine sinaasappelboeren is het moeilijk om te kunnen concurreren met deze grote ondernemingen. De grote bedrijven hebben lagere productiekosten en beperken zich zoveel mogelijk tot het gebruik van sinaasappels van eigen plantages. Daarom hebben veel kleine boeren de sinaasappelteelt opgegeven en hun land verhuurd voor het verbouwen van suikerriet.

Fairtrade

Kleine sinaasappelboeren die aangesloten zijn bij Fairtrade coöperaties blijven wel overeind. Samen hebben ze een betere onderhandelingspositie en een afzetmarkt met een gegarandeerde minimumprijs en ontwikkelingspremie. Deze premie wordt geïnvesteerd in het verbeteren van de productie, het versterken van de coöperatie en in gemeenschapsprojecten.

Fairtrade staat bekend om zijn sociale component, maar minder bekend is dat er ook veel criteria zijn op milieugebied. De coöperaties in Brazilië hebben hier veel aandacht voor. In de belangrijkste productiegebieden (deelstaat São Paulo en Triângulo Mineiro) van sinaasappels komt de ziekte citrus greening voor. Deze ziekte verspreidt zich snel en wordt bestreden met gewasbeschermingsmiddelen. Er wordt dan ook veel energie besteed aan het verminderen van pesticidegebruik. Er zijn overigens ook een aantal (biologische) Fairtrade sinaasappelcoöperaties in andere regio’s gevestigd zijn waar deze ziekte niet voorkomt.

Coagrosol

Een voorbeeld van een Fairtrade gecertificeerde coöperatie is Coagrosol. Opgericht in 2000 en een van de eerste Fairtrade gecertificeerde coöperaties in Brazilië. De boerenorganisatie is gevestigd in Itápolis (provincie Sao Paulo) en heeft 350 leden. Valdir Ponsoni vertelde mij dat hij lid werd van de coöperatie in 2012. Samen met zijn twee broers bezit hij 24 hectare land waarvan 15 hectare sinaasappels. Voor 2012 kon hij zijn fruit niet meer kwijt omdat de grote sinaasappelverwerkers niet geïnteresseerd waren om van een kleine boer te kopen.

Door lid te worden van een Fairtrade coöperatie kan hij nu zijn producten verkopen en ontvangt hij een hogere prijs. Met ondersteuning van de coöperatie leerde hij om gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken in de juiste periode zodat hij zijn gebruik aanzienlijk heeft kunnen verminderen. Verder zorgt hij ervoor dat het bos langs de rivier op zijn land in goede staat blijft.

Uitdagingen

Om van Fairtrade te profiteren is het belangrijk dat coöperaties een groot deel van hun totale productie onder Fairtrade voorwaarden kunnen verkopen. Want de coöperaties krijgen alleen voor dat deel van de productie dat ze als Fairtrade verkopen een Fairtrade premie bovenop de prijs. Hetzelfde geldt voor de minimumprijs als deze van toepassing is (als de minimumprijs hoger is dan de marktprijs). Voor sommige coöperaties geldt dat ze nog meer onder Fairtrade voorwaarden zouden kunnen verkopen. Maar dan moet de vraag toenemen. Slechts een klein deel (0,4%) van de totale sinaasappelsapconsumptie in Europa is Fairtrade gecertificeerd.

Klimaatverandering speelt ook de sinaasappelproductie parten. Boeren geven aan dat het warmer wordt en minder regent. De sinaasappelproductie in Brazilië is sterk gedaald in 2016 doordat er voor het tweede achtereenvolgende jaar nauwelijks regen is gevallen. Dit betekent dat er hoge prijzen werden geboden voor de sinaasappels op de versmarkt. Boeren werden dus verleid om de sinaasappels te verkopen aan de hoogste bieder in plaats van aan de eigen Fairtrade coöperatie die vanwege vooraf getekende sapcontracten niet ineens de prijs kan verhogen. Verreweg de meeste boerenleden zagen echter het belang in van de coöperatie die op de lange termijn een betere prijs en een stabiele afzetmarkt biedt en bleven zodoende leveren aan de eigen coöperatie.

Door Alien Huizing, Sourcing & Supply Manager Fairtrade Nederland